De kleine oorlog tussen bestuur en ambtenarij

“Als je met overheden te maken krijgt of met semi-overheidsinstellingen, dan duurt alles lang. Heel lang. Als het bedrijfsleven zo zou opereren, dan ging alles binnen de kortste keren op de fles”, sprak de man licht geirriteerd. “Ja maar”, zei ik, “je spreekt over een gecompliceerde wereld. Een wereld van willen (de politiek) en een wereld van kunnen (de ambtenarij) en vaak liggen die twee mijlenver uit elkaar, dan duurt het even om compromissen, consensus over dingen te vinden.” Het klonk hoogdravend en dat was het ook, tenminste uit mijn mond.
Tot ik kortgeleden op de website rePublic (over bestuurlijk Nederland) een artikel aantrof waarin die twee werelden even fijntje nader geduid werden. Ambtenaren blijken helemaal niets op te hebben met veel bestuurders. Hebben er het schurft aan. Ik vermoed dat dit andersom ook wel zo is, maar wellicht minder uitgesproken. Maar even naar de inhoud en die luidt als volgt:
“Dat het niet altijd botert tussen ambtenaren en hun politieke bazen is bekend. Maar dat dit ook gevolgen heeft voor de kwaliteit van het werk, blijkt uit nieuw onderzoek van de website inOverheid. De meerderheid van de ambtenaren vindt de plannen van bestuurders slecht uitvoerbaar. Slechts de helft van de ambtenaren kwalificeert zijn politieke baas als ‘competent’.
De vaak moeizame relatie tussen ambtenaren en bestuurders is niet alleen maar een cultuurverschil, blijkt uit het onderzoek van inOverheid. Ambtenaren hebben ook serieuze klachten over de inhoudelijke kwaliteit van hun politieke bazen. Zo vindt slechts de helft van de ambtenaren zijn politieke bazen competent. Ruim zestig procent vindt de plannen van bestuurders niet goed uitvoerbaar. ‘Niet inhoud, maar imago telt voor bestuurders’, zegt vier op de vijf respondenten.
Anja de Kort, ambtenaar bij het ministerie van EL&I: ‘Bestuurders zijn modegevoelig. ‘Zolang duurzaamheid een breed draagvlak onder de bevolking heeft, is het ook een hot topic in de bestuurlijke plannen. Maar slaat de publieke opinie om en vinden mensen de economie ineens belangrijker dan het milieu? Dan gaat ook bij politici het roer om. Ik begrijp dat politici meebewegen met hun electoraat, maar die grilligheid maakt het voor ons ambtenaren behoorlijk lastig.’
Andere ergernissen zijn niet zozeer inhoudelijk van aard, maar liggen in de relationele sfeer. ‘Bestuur en ambtenarij zijn twee gescheiden werelden’, vindt 66% van de ondervraagde ambtenaren. De stelling ‘Ambtenaren en bestuurders zijn positief over elkaar’ wordt door slechts een kwart van de respondenten onderschreven. Ruim driekwart vindt dat bestuurders niet weten wat er onder ambtenaren leeft.
‘Laatst stond er ineens een wethouder aan mijn bureau’, vertelt David Loomans, juridisch medewerker bij een middelgrote gemeente.’Hij wilde weten wat de stand van zaken was in een dossier waar ik mee bezig was en vroeg waarom het zo lang duurde voor ik een besluit in de zaak nam. Hij had kennelijk geen zicht op de complexiteit van de kwestie en wist niet hoeveel tegenstrijdige belangen er in de zaak speelde. En dan op hoge poten naar mij toekomen, getuigt niet van respect.”
Kijk, als je dat nu allemaal als burger in gedachten houdt, dan weet je waarom het zolang duurt voor je iets bij een overheidsinstelling voor elkaar krijgt. Daar moeten eerst complete oorlogen worden uitgevocht, moet eerst respect gewonnen worden, moet eerst een competentiespel worden afgewikkeld voor er daadwerkelijk diensten worden verleend.