Hoe gezond is Zeeland?

Tom Willaert uit Ossenisse, oud-bankier en tegenwoordig een zelfstandig dienstverlener met een veelzijdige expertise op financieel gebied, is een van mijn trouwe lezers. Naar aanleiding van een ietwat gechangeerd artikeltje over het mogelijke failliet van Zeeland nam hij ongevraagd, maar wel gedreven, de financiële huishouding van de provincie Zeeland over 2012 door (over 2013 bestaat nog geen duidelijk, openbaar beeld) en trok zijn conclusies. Vaststaat dat Zeeland het schatkistbankieren wel kan vergeten en omdat de bodem van de provinciale schatkist akelig duidelijk in beeld is.

“Hoe gezond is de Provincie Zeeland?

Een bijdrage naar aanleiding van de blog van de heer Conny van Gremberghe enkele dagen geleden over “het failliet van Zeeland”.
Getriggerd door de opmerking dat provincie Zeeland de enige provincie is die geld moet lenen, waar andere provincies geld uitlenen, ben ik toch benieuwd geworden naar de financiële huishouding van de provincie.

Via de site van de provincie Zeeland trof ik zojuist een zeer uitvoerig jaarrapport 2012 aan. Logisch want het is nog te vroeg in het jaar voor een jaarrapport 2013. Het rapport telt 302 bladzijdes met veel toelichting over gevoerd beleid.

Aangezien het mij op dit moment aan tijd ontbreekt om tot in detail het rapport te gaan bestuderen, beperk ik mij tot een “financiële quick scan” van de balans per 31 december 2012 en zal dit doen vanuit een standpunt zoals financieringsinstellingen naar commerciële bedrijven kijken!

Ik zal trachten dit zo helder mogelijk en in “Jip&Jannekes taal” te doen. Vergeef mij als ik door mijn enthousiasme te technisch schrijf..

Om een beter beeld te krijgen zal ik de balansgegevens van 31 december 2011 er naast zetten zodat we de mutaties goed in beeld hebben..

Ik zou zeggen, ga er eens rustig voor zitten en schenk een goed glas in… uiteraard half vol …Daar gaan we…

Gecomprimeerde gegevens balans per 31 december:
Cijfers x € 1.000,–
Activa
2012
2011

Passiva
2012
2011
Investeringen met economisch nut
41.563
42.517

Algemene Reserve
47.789
92.626
Investeringen O.R.* maatschappelijk nut
72.101
36.668

Bestemmingsreserves
79.873
79.049
Financiële vaste activa
140.968
142.804

Resultaat na bestemming
12.727
10.056
(Totale vaste activa)
(254.631)
(221.990)

(Totaal Eigen Vermogen)
(140.390)
(181.731)

Vlottende activa
Voorzieningen
64.718
16.076
Voorraden
27.470
19.116
Vorderingen**
47.116
30.097

Langlopende schulden****
15
10
Overlopende activa***
4.663
7.988

(Totale vaste passiva)
(205.123)
(197.817)

Liquide middelen
89.680
70.309

Kortlopende schulden*****
65.568
19.037
(Totale vlottende activa)
(168.928)
(127.510

Overlopende passiva******
152.868
132.647

(Totale vlottende passiva)
(218.437)
(132.647)
TOTAAL ACTIVA
423.559
349.500

TOTAAL PASSIVA
423.559
349.500

Toelichting:
*= Openbare Ruimte (met name grond- weg- en waterbouwkundige werken)
**= Uitzettingen/o.a. vorderingen op openbare lichamen met een looptijd < 1 jaar ***= Nog te ontvangen bedragen ****= Waarborgsommen > 1 jaar

*****= Schulden aan banken, crediteuren en overige schuldeisers < 1jaar Een specificatie (Cijfers x € 1000,--): Kortlopende schulden (binnen een jaar aflossen) 2012 2011 Kasgeldleningen 35.000 0 Bank- en girosaldi 0 2.748 Overige schulden 21.605 7.663 Schulden aan niet financiële instellingen 8.963 8.625 ******= Nog te betalen bedragen en vooruit ontvangen doeluitkeringen Voor een beter beeld van de balans is een pdf bestand bijgevoegd Provincie Zeeland jaarrek. 2012-geredigeerd

Wat zijn nu de meest opvallende veranderingen in de balans en hoe kunnen deze worden beoordeeld?

Ten eerste vallen er meteen 2 zaken op die zorgelijk zijn:
Forse vermogensachteruitgang ten opzichte van eind 2011 met ruim € 41 miljoen. Bedroeg het solvabilteitspercentage in 2011 nog 51% (dit is het eigen vermogen gedeeld door het balanstotaal) zien we in 2012 dat solvabiliteitspercentage afnemen tot slecht 23,6%! Een forse vermogensachteruitgang dus!
Werkkapitaal (vlottende activa minus vlottende passiva) eind 2011 was negatief! Ruim € 24 miljoen tekort om aan kortlopende verplichtingen te voldoen op dat moment. Het werkkapitaal tekort nam in 2012 verder toe tot een kleine € 50 miljoen… (!)

Als een MKB-bedrijf een vermogensachteruitgang laat zien ten opzichte van het vorige boekjaar ligt dat aan een negatief exploitatieresultaat. De banken die zo’n onderneming moeten beoordelen staan dan vaak niet te juichen hoewel er altijd uitzonderingen kunnen zijn. Als er sprake is van verlies moet je in ieder geval van goeden huize komen om de bank aan boord te houden in geval van bestaande financiering (of over een goede financieringsadviseur beschikken ).

Bij een overheid ligt dat wat anders.. Zo heeft de provincie in boekjaar 2012 een “verlies” van € 41,3 miljoen euro geleden maar alle mutaties die in de reserves gedaan worden, mogen volgens een speciaal Besluit buiten beschouwing gelaten worden (!) In het boekjaar 2012 komt het er dan op neer dat de provincie een positief resultaat mag laten zien van € 12,7 miljoen.

Blijft keihard overeind staan dat het ‘buffervermogen” van de provincie hard achteruit is gegaan! Buffervermogen wordt ook wel als bancaire term gehanteerd waar men feitelijk mee bedoeld te zeggen: “Beschikt u over voldoende vermogen om forse financiële tegenvallers in de toekomst op te kunnen vangen”..
Als je dat koppelt aan een gemiddelde MKB-er die bij een bank minimaal over 30-35% solvabiliteit moet beschikken, is de vermogensachteruitgang bij de provincie dus wel zorgelijk te noemen.

De kortlopende tegoeden (vlottende activa) die de provincie heeft, dus korter dan 1 jaar, zouden normaal gesproken toereikend moeten zijn om aan haar kortlopende schulden (vlottende passiva) te kunnen voldoen. Ze komt in boekjaar 2012 op balansdatum 31 december 2012 een kleine € 50 miljoen tekort. Staat tegenover dat ze niets aan langlopende verplichtingen heeft terwijl ze wel een uitbreiding in haar langlopende investeringen (€ 35 miljoen) heeft die al dan niet per toeval “matcht” met de kasgeldlening . Als je die kasgeldlening zou herfinancieren naar langlopend heb je een betere matching op de balans maar zou het werkkapitaal nog steeds negatief zijn en dan “slechts” € 15 miljoen bedragen.

Werkkapitaal heb je nodig om aan je kortlopende verplichtingen te voldoen. Die zijn bij de provincie dus (fors) negatief. Als je goede afspraken met je schuldeisers hebt, hoeft dat nog geen probleem te zijn maar een MKB-er zou bij zijn bankier de grootste moeite hebben om uit een “bijzonder beheer” situatie te blijven in combinatie met een vermogensachteruitgang!

Een kredietbeoordelaar zoals Moody’s zou de kredietwaardigheid meteen naar beneden aanpassen met alle gevolgen van dien. Gelukkig betreft het hier een overheidslichaam dus die betalen toch altijd is de heersende gedachte……. !?

..en verder wat opvalt bij een snelle blik op de toelichting in het jaarrapport…

Forse toename in de balanspost “voorzieningen”.
Opvallend door € 51 miljoen te voorzien in 2012 voor vervroegde uittreders onder de provinciale ambtenaren die 57 jaar of ouder zijn en dat vanaf 1 januari 2013.
Tja, als daar het geld naar toe gaat, terwijl werkend Nederland pas met pensioen mag gaan vanaf 67 jaar, geef je als overheid niet echt het juiste signaal af. Zeker niet als je buffervermogen zowat gehalveerd is! Ik vind dat moreel onverantwoord.
Het is te hopen dat er geen tegenvallers komen zoals sanering terrein Thermphos.. Daar zijn voor zover ik weet geen voorzieningen voor getroffen. Ook niet voor rampen in Borssele en eventuele overstromingen.. Of wat te denken van onze Belgische vrienden die minder gaan bijdragen aan infrastructurele werken. Je kunt natuurlijk ook niet voor alles een voorziening treffen maar toch ziet het er met deze balans niet echt lekker uit.. De provincie kan zich in ieder geval niet al te veel permiteren.
De provincie geeft verder in het rapport aan dat ze vanaf 2012 in een leensituatie is terechtgekomen en heeft daarvoor blijkbaar een financieringsarrangement afgesloten bij BNG.
BNG heeft de Provincie verplicht vanaf april 2013 minimaal 10% van de faciliteit van € 150 miljoen (€ 15 miljoen) af te nemen en vanaf april 2014 tot en met april 2017, 20% (telkens € 30 miljoen). Het tarief voor de opgenomen financiering bedraagt het driemaands Euribortarief plus een opslag van 0,7% (70 basispunten). Het driemaands euribor bedraagt momenteel: (schrik niet) 0,2998%. De provincie heeft dus een rentelast van 1%. Daar zou menig MKB-er een moord voor doen nietwaar.. maar nu komt het:
Opvallend is dat de provincie voor haar toekomstig af te nemen leningen bij BNG een rente-swap heeft gekocht bij Rabobank. Een rente-swap (waar ik een gloeiende hekel aan heb) is niet meer en niet minder dan een speculatief middel om renterisico’s in de toekomst af te dekken. De bank (Rabobank in dit geval) biedt dan een vaste rente aan, in dit geval 2,338% en ruilt die uit met de provincie die een vergoeding krijgt op basis van het variabele driemaands euribor tarief !!

Waarom, als de rente historisch laag is, vraag ik mij af! De provincie, en dat is begrijpelijk, wil een zo laag mogelijk rentetarief. Historisch gezien is Euribor altijd lager geweest dan langjarige rentegemiddelden inclusief tijdelijke stijgingen!! In dit geval heeft ze zich laten adviseren (wellicht door de bank) om bij de Rabobank die SWAP aan te schaffen. Nu betaalt de provincie gedurende de gehele looptijd van de lening een vaste rente aan Rabobank van 2,338% met mogelijk nog een toeslag voor risico’s over haar lopende verplichtingen jegens BNG en haar totale toekomstige lening (!)

Het ergste bij dit soort rente-swaps (een derivaat dus speculatief!) is dat doordat de variabele rente verder gedaald is vanaf het moment dat men dit afsloot, deze swap een negatieve marktwaarde van (LET OP!) € 7,6 miljoen heeft op 31 december 2012. De huisaccountant heeft berekend dat men van deze negatieve marktwaarde € 700.000,– ten laste van het resultaat dient te voorzien. Door dit soort renteconstructies is al menig middelgroot MKB-bedrijf aardig in de problemen gekomen, geloof mij! Het wordt overigens echt een probleem als de Provincie zou besluiten die SWAP van de hand te doen maar daar is voorlopig geen weg terug. Deze speculaties zouden wat mij betreft verboden moeten worden.

Voorlopige conclusie?

Een conclusie laat ik graag aan u zelf over.
Persoonlijk ben ik benieuwd naar 2013. Dan heb ik 3 jaren in beeld en zullen er betere en actuelere conclusies getrokken kunnen worden.
De heer van Gremberghe heeft in ieder geval gelijk dat de provincie “moet lenen”. Dat had ze al aangekondigd in haar jaarrapport van 2012.
Ik ga het zeker opvolgen en voor eventuele opmerkingen of onjuistheden hou ik mij graag aanbevolen.”

Tom K.M. Willaert