Dualisme was het medicijn…

In de hoogtijdagen van Paars was het volk de politiek volledig zat en aan het Binnenhof had men dat toentertijd ook wel een beetje door. Besloten werd een commissie te installeren onder voorzitterschap van de Groningse hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga die uit moest zoeken op welke manier het lokaal bestuur met name nieuw leven in kon worden geblazen. In 2000 kwam Elzinga met zijn rapport. Het dualisme was het medicijn.

Ontkoppel het wethouderschap van het raadslidmaatschap (haal de wethouder uit de raad), versterk de controlerende bevoegdheden van de raad, stel een griffier aan ter ondersteuning van de raad en geef de raad de beschikking over een eigen onderzoeksorgaan in de vorm van een rekenkamer of rekenkamercommissie.
De aanbevelingen werden in de Wet dualisering gemeentebestuur vervat en de gemeenten gingen in 2003 over van het monistisch naar het duaal systeem.
Meer zeggenschap voor de raden, een verlevendiging van het politiek spel, een opleving van de lokaal democratie? Het zou allemaal vanzelf komen.
Politiek zou weer leuk worden.
Elzinga kreeg voor zijn aanbevelingen een paar mooie onderscheidingen, maar daar had men -ook de Majesteit – beter even mee gewacht, want van dat opvijzelen van het democratisch spel is zo goed als niets terechtgekomen.
Niet in Zeeland, niet in Friesland, wat een beetje binnen mijn waarnemeingsveld valt, maar ook niet elders.
Colleges van B en W blijven bepalen, coalities blijven gewoon bepalend en raadsleden binnen zo’n verband handelen absoluut niet als controleurs van bestuurders uit eigen aanhang. Met wethouders van buitenaf wordt hier en daar nog wel eens gewerkt, maar mondjesmaat en de meeste griffiers werden uit de ambtelijke organisaties gehaald en fungeren in de meeste gevallen – de goede niet te na gesproken – niet als onafhankelijke bijstandverleners aan de raad. Zeker niet als hun werk voor zo’n raad -en dat is nogal ’s het geval – bemoeilijkt wordt door directeuren van die ambtelijke organisaties die in eerste instantie hun werk weer doen voor de colleges.
Eigenlijk is dat hele idee van Elzinga niks geworden.
En het zal ook niets worden.
Zie bijvoorbeeld hoe nu – met gemeenten in de financiële problemen – de raden omgaan met hun eigen onderzoekorganen – de rekenkamers. Werden die de voorbije jaren gekort in hun budgetten (voorgesteld door colleges, overgenomen door die raden zelf onder druk van de coalitie), vandaag de dag worden ze een na de ander opgedoekt. Raden staan dus hun eigen machtsmiddelen af, hun eigen rekemmeesters, hun eigen onderzoeksbureaus en hun enige mogelijkheid om derden naar het werk van het dagelijks bestuur te laten kijken.
De volgende stap is dan natuurlijk doek de gemeentelijke griffies maar op, maak van de griffier weer een gewone ambtenaar aan wie de raad – als het uitkomt – een vraag kan stellen in de hoop dat er antwoorden komen.
Op die manier kunnen er landelijk miljoenen bespaard worden, daarbij vergeleken is een bezuiniging van een paar mille per gemeenten voor zo’n rekenkamer natuurlijk peanuts.
Nee, beter nog is heel dat dualisme afschaffen.
Terug naar af.
Het voormalig Hoogezandse raadslid Rene Bodewes rekende een jaar op wat terug in Binnenlandse Bestuur al eens voor wat dat aan kostenbesparing zou opleveren. Hij kwam na wat voorzichtig rekenwerk uit op een dikke 93 miljoen euro.
Als je de provincies er nog bijneemt kom je makkelijk over de 100 miljoen uit. Een makkelijke, simpele besparing en dat in deze tijd.
En het mooie is, geen burger die er iets van merkt.
Die is per slot van rekening de politiek nog steeds volledig zat.
Toch?!